«Պարզաբանում» շարքի շրջանակներում այս անգամ անդրադարձել ենք հիփոթեքով բնակարան ձեռք բերելուն, ի՞նչ է անհրաժեշտ հիփոթեքով բնակարան գնելու համար, ովքե՞ր կարող են դիմել, որո՞նք են նվազագույն տոկոսադրույքները, ի՞նչ պայմաններ, պահանջնեև կան, օրինակ՝ շահառուների տարիքային ցենզ, գրանցված աշխատավարձի եւ եկամտահարկի չափ, նվազագույն գումարի առկայություն եւ այլն։Վերջին տարիներին ակնհայտ կերպով նկատվում է հիփոթեքային շուկայի ակտիվության բարձրացում, ինչն իր ազդեցությունն է ունենում ՀՀ տնտեսության վրա: Նշված ակտիվության պատճառները, դրսևորման ձևերը և հետևանքները կփորձենք հակիրճ կերպով ներկայացնել այս նյութում. կքննարկենք Վարկատու Կազմակերպությունների /այսուհետ՝ ՎԿ/ կողմից կիրառվող հիփոթեքային վարկավորման քաղաքականությունը, վերջիններիս կողմից առաջարկվող Սեփական Ռեսուրսների /այսուհետ՝ ՍՌ/ և ՀՀ-ում գործող հիփոթեքային վարկավորման պետական ծրագերի կողմից առաջարկվող Ծրագրային Ռեսուրսների /այսուհետ՝ ԾՌ/ տարբերություններն ու առավելությունները:

Ի՞նչ է անհրաժեշտ հիփոթեքով բնակարան գնելու համար. – գրանցված եկամտի առկայություն, • ԾՌ – որպես եկամտի աղբյուր ՎԿ-ները առաջնահերթություն են տալիս նվազագույնը վերջին 6 ամսվա ընթացքում գրանցված աշխատող համարվող ֆիզիկական անձանց կամ գրանցված գործունեություն իրականացնող անհատ ձեռնարկատերերի պաշտոնական եկամուտները. Ֆիզիկական անձանց համար զուտ ստացվող աշխատավարձի չափ, իսկ անհատ ձեռնարկատերերի համար հարկային հաշվետվություններում արտացոլվող եկամուտների և փաստացի կատարվող ծախսերի դրական տարբերությունը /շահույթ/:
• ՍՌ – ի տարբերություն ծրագրային վարկավորմանը՝ սեփական ռեսուրսներով վարկավորման դեպքում, վերոշարադրյալ կերում նշված եկամուտներից բացի ՎԿ-ները որպես երկրորդային հաճախ որպես նաև առաջնային եկամուտ հաշվի են առնում ինքնագործունեությամբ զբաղվող անձանց չհայտարարագրված եկամուտները, ձեռնարկատիրական գործունեությունից ստացվող իրական շահույթը, ստացվող միջազգային փոխանցումները /transfer/, և համանման այլ եկամուտներ, որոնք չեն հայտարարագրվում և չեն փաստաթղթավորվում: – դրական կամ չեզոք վարկային պատմություն,

• Հիփոթեքային վարկավորման դեպքում ՎԿ-ները խիստ ուշադրություն են դարձնում Վարկառուի վարկային պատմությանը և նախապատվություն են տալիս դրական վարկային պատմություն ունեցող Վարկառուներին, քան չեզոք վարկային պատմություն ունեցողներին, քանի որ թեկուզև կարճատև դրական վարկային պատմությունը խոսում է Վարկառուի՝ երկարաժամկետ կտրվածքով վճարային պարտավորություններ սպասարկելու ունակության և հոգեբանորեն պատրաստակամ լինելու մասին: – կանխավճար /ըստ պահանջի/, • Հիփոթեքային վարկավորման տևական ժամանակ արդիական է եղել գույքի գնահատված արժեքի սովորաբար 30% կանխավճարի ինստիտուտը, որը վարկային պարտավորության ապահովվածությունը բարձրացնելուց զատ ունի հոգեբանական գործառույթ.

Հիփոթեքային վարկավորման ժամանակ Վարկառուն ևս սեփական միջոցներով մասնակցում է անշարժ գույքի ձեռքբերման գործընթացին և կրում է այլ կորցնելու որոշակի ռիսկ և դրանից բխող պատասխանատվությունը: • 2016 թվականից սկսած ի հայտ եկավ երկրորդ անշարժ գույքի գրավադրման ինստիտուտը, որի պարագայում, սակայն, պահպանվեց անշարժ գույքի գնահատված արժեքի 10% կանխավճարը՝ վերը նշված հոգեբանական գործոնի պահպանման նպատակով: • 2016 թվականից կառուցապատող ընկերություններից ձեռքբերվող բնակարանների և անհատական բնակելի տների կառուցման հանդեպ հարկային քաղաքականության փոփոխումը և 2018 թվականից անշարժ գույքի շուկայում պահանջարկի ավելացման հետևանքով իրացվելիության բարձրացումը հանգեցրեցին ՎԿ-ների կողմից կանխավճարները մինչև 5% նվազեցնելուն, ինչպես նաև <<կանխավճարի ապահովագրություն>> ֆինանսական գործիքը կիրառելուն:

Ովքե՞ր կարող են դիմել. – ՀՀ չափահաս ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք, ովքեր վարկի սպասարկման ընթացքում չեն հասնի թոշակային տարիքին. • Բնականաբար ՀՀ տարածքում հիփոթեքային վարկավորման շրջանակում անշարժ գույքի ձեռքբերումն իրականացվում է այնտեղ մշտական բնակություն հաստատելու նպատակով, ուստի օրինաչափ է ՎԿ-ների պահանջը՝ Վարկառուի՝ ՀՀ ռեզիդենտ լինելու վերաբերյալ:
Որո՞նք են տոկոսադրույքները, սահմանաչափերն ու ժամկետները. – Սեփական ռեսուրսներ – , • ՍՌ հիփոթեքային վարկավորման ժամանակ շուկայում ՎԿ-ների կողմից առաջարկվող տոկոսադրույքները տատանվում են 8%-ից 18%-ի սահմաններում, վարկավարման ժամկետը տատանվում է 120-360 ամիս ժամկետներով, իսկ տրամադրվող վարկի գումարը հասնում է մինչև 150 000 000 /մեկ հարյուր հիսուն միլիոն/ ՀՀ դրամի: – ԲՆԱԿԱՐԱՆ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻՆ – , • ԲԵ ծրագրային վարկավորան ժամանակ շուկայում ՎԿ-ների կողմից առաջարկվող տոկոսադրույքները տատանվում են 2.8%-ից մինչև 7.5%-ի սահմաններում, վարկավորման ժամկետը տատանվում է 120-240 ամիս ժամկետներով, իսկ տրամադրվող վարի գումարը կազմում է 22 500 000 /քսաներկու միլիոն հինգ հարյուր հազար/ ՀՀ դրամից մինչև 27 750 000 /քսանյոթ միլիոն յոթ հարյուր հիսուն հազար/ ՀՀ դրամ: – ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԻՓՈԹԵՔԱՅԻՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ – , • ԱՀԸ ծրագրային վարկավորման ժամանակ շուկայում ՎԿ-ների կողմից առաջարկվող տոկոսադրույքները տատանվում են 10.8%-ից մինչև 13%-ի սահմաններում, վարկավորման ժամկետը տատանվում է 120-240 ամիս ժամկետներով, իսկ տրամադրվող վարկի գումարը կազմում է 20 000 000 /քսան միլիոն/ ՀՀ դրամից մինչև 25 000 000 /քսանհինգ միլիոն/ ՀՀ դրամ:
Ի՞նչ պայմաններ և/կամ պահանջներ կան. – Ծրագրային վարկավորման դեպքում սահմանվում է ակնկալվող վարկի ամսեկան մարումներ և վարկառուի ու համավարկառ